विदेशेषु धनं

मूलम्-

विदेशेषु धनं विद्या व्यसनेषु धनं मतिः।

परलोके धनं धर्मः शीलं सर्वत्र वै धनम्॥

पदविभागः-  सुलभः

अन्वयः-
विदेशेषु विद्या धनं। व्यसनेषु मतिः धनं। परलोके धर्मः धनं। शीलं सर्वत्र वै धनम्॥

प्रतिपदार्थः-

विदेशेषु = देशान्तरेषु, अज्ञातस्थलेषु ; In foreign countries

धनं = सम्पत्तिः, उपयुक्तं वस्तु (न केवलं रूप्यकाणि) ; money, currency

विद्या = अधीतं ज्ञानं ; Learning, knowledge

व्यसनेषु = दुर्भाग्य-कष्ट-प्रतिकूल-कालेषु ; in adversities

धनं = बलं, (आवश्यकं वस्तु) ; wealth

मतिः = बुद्धिः ; Intellect, sense

परलोके = जन्मतः प्रयाते सति, लोकान्तरे ; in next-world (in Life after death)

धनं = साधकं ; currency

धर्मः = (अत्र) पुण्यं ; (here) good deeds, virtues

शीलं = सद्गुणं, सत्प्रकृतिः, सत्स्वभावः ; good character

सर्वत्र = सर्वेषु देशकालेषु ; everywhere

वै = हि ; indeed

धनम् = प्रतिपत्तिः ; treasure

तात्पर्यम्-

सुलभः।

In foreign countries, learning or knowledge is money. In adversities wealth is intellect. In next-world (in Life after death) currency is good deeds done. Good character is treasure everywhere, indeed.

प्रश्नाः-

    १.      विद्या कुत्र धनम्?

    २.      व्यसनेषु किं धनम्?

    ३.      धर्मः कुत्र धनम्?

    ४.      ‘व्यसनेषु’ इत्यत्र पदविश्लेषणं वदत?

    ५.      ‘परलोके’ इत्यत्र समासविग्रहं वदत?

    ६.      ------ धनं धर्मः । (रिक्तस्थानं पूरयत।)