गणयन्ति न ये सूर्यं

मूलम्-

गणयन्ति न ये सूर्यं वृष्टिं शीतं च कर्षकाः ।

यतन्ते सस्यलाभाय तैः साकं हि वसाम्यहम् ॥

पदविभागः-

गणयन्ति न ये सूर्यं वृष्टिं शीतं च कर्षकाः । यतन्ते सस्य-लाभाय तैः साकं हि वसामि अहम् ॥

अन्वयः-
ये कर्षकाः सूर्यं वृष्टिं शीतं च न गणयन्ति, सस्य-लाभाय यतन्ते, अहम् तैः साकं हि वसामि ॥

प्रतिपदार्थः-

ये कर्षकाः = कृषिकर्मकराः ; those farmers, who

सूर्यं = रविं, आतपं वा ; sun, (summer season)

वृष्टिं = वृष्टिं, वर्षाकालं वा ; rain, (rainy season)

शीतं = शीतलं, शीतकालं वा ; cold, (winter season)

न गणयन्ति = न चिन्तयन्ति, न (तद्विषये) दृष्टिं सारयन्ति ; (they) do not count, do not consider

सस्य-लाभाय = कृषिफलस्य हेतोः ; for obtaining the farm-produce

यतन्ते = प्रयतन्ते ; (they) strive

तैः साकं हि = कर्षकैः सह एव ; along with them

अहं = (विष्णुः) अस्य वचनस्य वक्ता ; I

वसामि = निवसामि, तिष्ठामि ; to live, stay

तात्पर्यम्-

ये क्षेत्रकाराः आतपं, वर्षां, शीततां वा अविगणय्य सस्यपालनाय, अन्नोत्पादनाय च यत्नशीलाः भवन्ति, अहं तैः सह निवसामि।

I stay along with those farmers who, without considering the heat, rain, or cold, strive for obtaining the grain-produce.

जो किसान गर्मी, ठण्ड, वर्षा में भी खेती करने (अनाज उत्पादन करने) जाते हैं, मै उनके साथ निवास करता हूँ।

प्रश्नाः-

१.      कर्षकाः नाम के? (ऊहया लिखन्तु)

२.      के किं न गणयन्ति?

३.      कर्षकाः कस्मै यतन्ते?

४.      अत्र अहं नाम कः? (ऊहया लिखन्तु)

५.      ‘सस्यलाभाय’ इत्यत्र समासविग्रहः कथम्?

६.      ‘वसाम्यहम्’ इत्यत्र सन्धिविच्छेदं कुरुत।