अर्थनाशं मनस्तापं

मूलम्-

अर्थनाशं मनस्तापं गृहे दुश्चरितानि च । (पाठ. गृहिणीचरितानि च)

वञ्चनं चापमानं च मतिमान्न प्रकाशयेत् ॥ -चाणक्यनीतिः

पदविभागः-

अर्थनाशं मनस्तापं गृहे दुश्चरितानि च । वञ्चनं च अपमानं च मतिमान्न प्रकाशयेत् ।

अन्वयः-
मतिमान् अर्थनाशं मनस्तापं गृहे दुश्चरितानि च वञ्चनं च अपमानं च न प्रकाशयेत् ।

प्रतिपदार्थः-

मतिमान् = विवेकवान् ; wise person, intelligent one

अर्थनाशं = धनहानिं ; loss of money

मनस्तापं = हृदयपीडां ; mental agony, inner pain

गृहे = गेहे ; at home

दुश्चरितानि च = दुष्टानि आचरितानि ; bad characters, wrong behaviour (of home-mates)

वञ्चनं च = प्रतारणं, छलः ; deceit, fraud, deception

अपमानं च = पराभवः ; insult, dishonour

न प्रकाशयेत् = न बहिः प्रकटयेत् ; should not disclose

(पाठ. गृहिणीचरितानि = पत्न्याः सम्बन्धिविषयाः = character aspects of one’s wife)

तात्पर्यम्-

अपने धन का नाश, मन का सन्ताप, घर के (सदस्यों के) बुरे चरित्र, नीच मनुष्य की कही बात और अपना अपमान-- इनको बुध्दिमान मनुष्य किसी के समक्ष प्रकट न करे ॥

Wise man should never disclose [the following things]– monitory loss, inner pain, having bad things/people/events within the household, being cheated and being humiliated.

विचारशीलः नरः स्वसम्बद्धविषयानां प्रस्तुतिं अन्येषां समक्षे न कुर्यात् । एतान् रहसि स्थापयेत्– आर्थिकहानिः, हृदयपीडा, गेहे स्थितानां सदस्यानां (पत्न्याः च) दुष्टानि आचरितानि, (अन्यैः स्वस्मिन् कृतं) कपटं, अनादरः च। 

प्रश्नाः-

    १. अर्थनाशो नाम किम्?

    २. मतिमान् किं न कुर्यात्?

    ३. एतेषां बहिः प्रकटनेन किं भवति? (ऊहया लिखत)

    ४. ‘प्रकाशयेत्’ इत्यस्य शब्दनिर्मितिं वदत।